سایت رسمی حفظ و نشر آثار علامه حضرت آیت الله حاج محمد هادی معرفت (قدس سره)

بسم الله الرحمن الرحیم

استاد معرفت و دفاع از مواضع قرآنی شیعه

محمدعلی اسدی نسب

یکی از ویژگی های استاد معرفت (ره) نوآوری و ابداع گری در مباحث اسلامی است. ایشان در هر عرصه ای که وارد شده اند از تکرار کاری های گذشتگان امتناع داشته و همت خویش را صرف پیشرفت علوم اسلامی نموده اند به همین دلیل در عرصه هایی قدم نهادند که عالمان اسلامی شیعه کم تر در آن وارد شده اند. به همین دلیل وقت خویش را صرف مباحث قرآنی نمودند اما با روش نو و ابتکاری شایسته ی تحسین تا بتوانند به اهداف بلند و جهانی خود دست یابند. خود ایشان می گویند:

انگیزه ی من برای نوشتن برخی کتاب های بود که خلأیی که را که در بنده علوم قرآنی یا تفسیر به وجود آمده پر شود.

نکته بسیار مهم در شناخت استاد معرفت (ره)، شناخت شیوه و روش او در مباحث قرآنی است، بدون شناخت اهداف، اسلوب و شیوه ی او، نوشتن در مورد او ناروا و گاهی غلط انداز است. برای آن که به شیوه ی ایشان بیش تر آشنا شویم بای دچند مسأله را مورد عنایت قرار دهیم که عبارت اند از:

1- اهداف استاد معرفت (ره) در دفاع از مواضع قرآنی

با اندگی تأمل در آثر استاد معرفت (ره) متوجه خواهیم شد که لا اقل اهداف ذیل در مورد نظر خود قرار داده بود:

1. ایجاد سلسله ای از کتب علوم قرآنی موافق با مواضع قرآنی شیعه

2. دفاع از مواضع قرآنی شیعه

3. پاسخ به اتهام های بی شمار دیگران نسبت به مواضع قرآنی شیعه

4. دریافت مطالب صحیح و حق که در آثار دیگر مذاهب اسلامی در زمینه قرآن یافت می شود

5. اعتدال در نوشتار و انصاف در نقادی و روحیه ی نقدپذیری با رویکردی تقریبی جهت تعامل سازنده با دیگر عالمان مذاهب اسلامی

6. رشد و پرورش گرایش های قرآنی شیعیان و به خصوص طلاب و دانشجویان

7. پاسخ به شبهات غیر مسلمانان در عرصه قرآن

8. اصلاح برخی اشتباهات گذشتگان در مباحث قرآنی

9. ایجاد اعتدال در گرایش های صوفیانه، اخباری گری و اشعری و اعتزال جدید و غیره در مباحث قرآنی

10. اصلاح و تنقیح روایات تفسیری و نگارشی نو در تفسیر اثری قرآنی مجید

11. توجه به مباحث نو و جدید در عرصه علوم قرآن و تفسیر

12. تقریب نگاه فقهی و تاریخی به قرآن مجید

2- تلاش استاد معرفت (ره) در معرفی مواضع قرآنی شیعه به جهان اهل سنت

برای شناخت هر دانشمند و آثار به جا مانده از او همیشه باید اهداف و دغدغه های او و مخاطبان وی را با دقت مورد بازشناسی قرار داد، آن گاه به قضاوت و داوری نشست. چنان که اشاره شد یکی از اهداف مهم استاد، ارایه دیدگاه های شیعه در مباحث قرآنی به جهان اهل سنت است؛ و چنین هدفی ساز و کار های علمی و عملی خاص خود را طالب است. بدیهی است که نمی توان با جبهه گیری منفی و ادعاهای واهی و اهانت های بی فایده و غرور ورزی های جاهلانه و تمسک به مستند های ضعیف و غیر قابل قبول برای جهانیان امروزی، پا در عرصه های تطبیقی نهاد.

متأسفانه به علت قلّت قلم های خالی از تهاجم بی پرده، هم اکنون بسیاری کتاب خانه های اهل سنت، رنگ کتب شیعی را به خو ندیده و احیانا برخی از عالمان سنی اظهار نظرهایی می کنند که نشان گر عدم اطلاع آنان از ابتدائی ترین دیدگاه های قرآنی شیعه است.

استاد معرفت با شناخت روحیات پیروان مذاهب دیگر، خواسته اند قدمی مفید برای تمامی مسلمانان بردارند و با حفاظت بر مبانی شیعه، کسی از نیش قلم او مجروح نگردد.

روش استاد معرفت (ره) پیشینه ای به درازای عمر شیعه دارد و غیر از نمونه های فراوان در قرون اولیه، می توان مرحوم طبرسی و کتاب ارزشمند مجمع البیان را مثال زد. مرحوم طبرسی بر تمای اصول و فروع شیعه اصرار دارد ویا براهین بسیار عمیق و روشن در موارد بسیار متعدد از مواضع قرآنی شیعه دفاع کرده اند اما در سرتاسر این کتاب با ارزش، هیچ گاه به مخالف خود دشنام نداده، آنان را به استهزاء نگرفته، مقدسات آنان را محترم شمرد و با صحابه کنار آمده، از آنان روایات بی شماری نقل کرده، در بسیاری از موارد آنان را پذیرفته است بدون آن که کلامشان را معتبر بداند یا عادلشان پندارد و همین مسئله موجب آن شده که به جهان اهل سنت راه یابد و عالمان شیعه و سنّی از آن بهره برند و وزارت اوقاف مصر خود به تجدید چاپ آن اقدام می کند، بزرگ ترین شیخ الازهر بر آن مقدمه ای نیکو می زند و تجلیلی به بار ماندنی از او می نماید و حتی افرادی مثل دکتر محمدحسین ذهبی در مقابل آن کرنش می کنند و از شیعه بودن نویسنده اظهار تأسف می نمایند.

3- استاد معرفت (ره) عالمی شیعی و قرآن گرایی اصلاح گر

استاد معرفت با سه صفت عالمی شیعه، قرآن گرا و نیز اصلاح گر، لاجرم صبغه خاصی خواهد داشت و باید توجه به جنبه ی اصلاح گری وی نمود؛ زیرا هرگاه سخن از اصلاح در عرصه های دینی، اعتقادی و فرهنگی مطرح می شودو پای دانشمندی ژرف اندیش و فرهیخته ای دل سوز و صاحب نظری مجتهد به میان می آید نباید انتظار داشت وی همان راهی را رود که گذشتگان رفته اند؛ اگر چنین باشد و آنان جز حرف گذشتگان را تکرار نکنند نه تنها اصلاح گری پیدا نخواهد گشت، بلکه به مرور زمان اعتقادات و فرهنگ موجود نابود و فرسوده خواهد شد و نخواهد توانست خود را از تیر شبهات رها سازد.

از طرف دیگر عقل، عدالت و تقوا حکم می کند که هر گاه عالمی نظریه ای خاص را پیدا کرد، باید بدون رعایت جنبه های مادی، بر نظریه ی خود اصرار ورزد و نباید از اظهار نظر بهراسد و بر طبق نغمه قوم بنوازد. و نیر دیگران هم نباید با ایحاد هراس و وحشت و کوته بینی و قشر گرایی با هر نظریه ی جدیدی و یا مجدد اندیشمندی مخالفت ورزد و با اجبار و تهدید از او بخواهد از نظر خود برگردد یا آن را پنهان سازد.

آری لازمه ی وجودی چون استاد معرفت (ره) یافتن نظریه های جدید در عرصه های مختلف است که با روش علمی و تلاش های پیاپی در سالیان دراز بر آن ها دست یافته است. روشن است که مخالفت با وی جز با روش های علمی در مقالات و کتب، نشان از کونه فکری و جهالت دارد.

استاد معرفت تنها، قرآن پژوه بی خبر و بدون دغدغه از دردهای جوامع اسلامی نیست به همین دلیل با آثار قرآنی خود در صدد اصلاح عقیده، دین و فرهنگ جامعه است و اصلاح گری دین، خود، شاخصه های خاص خویش را دارد که می توان موارد ذیل را برشمرد:

1. پالایش اعتقادات، منابع، دلایل از آلایش به خرافه ها، مطالب غیر منطقی، مستندات ضعیف و سست، بنابراین درخواست پذیرش تمامی گفته های پیشینیان با پالایش ناسازگار است.

2. آرایش به مطالب مفید و دلایل و مستندات روشن، قوی و گویا، همراه با آرای جدید و کارساز.

3. تلاش در عرصه های لازم و مفید و مورد نیاز جوامع دینی برای درمان دردها.

4. تربیت شاگردان فاضل و اصلاح گرا برای تداوم حرکت اصلاحی عمیق در آینده.

این موارد چهارگانه را در روش و منش استاد معرفت (ره) به وضوح می بینیم و در آینده به موارد از آن ها اشاره خواهیم کرد.

4- روش استاد معرفت (ره) در ارزیابی تفسیر صحابه

در مورد صحابه، افراط و تفریط صورت می گیرد. عده ای تمامی آنان را عادل، بهشتی و معصوم می دانند. گروه دیگری همه ی صحابه را جز تعداد اندکی از آنان را به واسطه ی خبری ضعیف و عدم توجه به ده ها خبر موثق دیگر مرتد و کافر می دانند. روش استاد معرفت که اجتناب از افراط و تفریط است و نیز تأکید بر مشترکات و کم رنگ کردن اختلافات و به کار بردن تعابیر قابل انعطاف در عین اصرار بر مبانی اصیل و اصول اعتقادی است. لذا همیشه باید به عنوان اصل حاکم بر تمامی نوشته های استاد، باید این نکته را مد نظر قرار داد که استاد در صدد ارایه معارف شیعی با زبانی منعطف و قابل تحمل برای جهان اهل تسنن بوده است به همین دلیل در مورد صحابه و تعریف و تمجید و ارزشیابی سخنان آنان، همین شیوه را دنبال کرده اند ولی به هیچ وجه ایشان معتقد به عدالت تمامی صحابه و شیوه ی حجیت کلام تمامی آنان نیست و می توان از نوشته های خود ایشان چهار شاهد روشن در این زمینه اقامه نمود:

الف) بیان دو شرط اساسی برای حجیت قول صحابی

ایشان هم در تفسیر و مفسران و هم در اصل عربی آن و نیز در التفسیر الاثری الجامع با صراحت تمام برای حجیت قول صحابی دو شرط را ذکر می کنند:

اول صحت سند. دوم بلند پایه بودن مقام صحابی.

به وضوح روشن است که مقصود استاد معتبر دانستن کلام تمای صحابه نیست چون با قید بلند پایه بودن مقام صحابی، اکثر صحابه خارج می شوند. چون بلند پایه بودن، اصولا در هر موردی با کار رود، جز اندکی را شامل نمی شود و استاد با دقت و در تمامی موارد این قید را اضافه کرده اند تا خواننده، خبیر و آشنا به آثار استاد حقیقت را دریابد.

ب) ذکر برخی از روایات که نشانگر تأیید موضع عالمان شیعه است

ایشان در همان تفسیر اثری جامع، حدیث را از عیون اخبار الرضا علیه السلام نقل می کنند که محمد بن موسی از پدرش نصر رازی نقل می کند که امام رضا علیه السلام در مورد گفتار پیامبر صلی الله علیه و آله که فرموده است:« اصحاب من چون ستارگانند به هر یک اقتدا کنید هدایت خواهید شد» مورد سؤال واقع شد امام فرمود: این گفته صحیح است و منظورش صحابه ای بودند که بعد از ارتحال پیامبر صلی الله علیه و آله دین خود را تغییر و تبدیل نکرده باشد.

و نیز در همان بخشی که در ارزش روایات صحابه در تفسیر اثری بحث می کنند این روایت را از امالی شیخ طوسی نقل می کنند که امام علی علیه السلام فرمود: من شما را سفارش به صحابه پیامبرتان می کنم ... و مقصود من کسانی است که بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله کار ناروا و بدعتی ایجاد نکرده باشند، چرا که رسول خدا نسبت به این عده سفارش کرده است.

و نیز ایشان در ذیل روایتی که از امام رضا علیه السلام نقل می کند مبنی بر این که معاویه از صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله نیست چون بعد از فتح مکه، هجرت کرده است، می فرماید: چنین عبارتی بهترین اشاره برای خارج کردن امثال معاویه از زمره ی صحابه بلند پایه است همان هایی که بدعت گذاری کردند به بدعت گذاران جای دادند. بدعت گذاری آنان در دین و اتخاذ روشی بر خلاف روش رسول گرامی اسلامی صلی الله علیه و آله کاشف آن است که آنان بر جاهلیت اولیه باقی مانده و ایمان در قلبشان جای نگرفته است و پذیرش اسلامشان اختیاری نبوده است.

علاوه بر موارد فوق، در نهایت کار ایشان قید دیگری را نیز برای اعتبار روایات صحابه بیان می دارد و می گوید: لکن واجب است از خبر ضعیف و موضوع حذر کنیم.

و روشن است که حذر از خبر ضعیف صحابه یعنی از خبری که صحابه غیر موثق، یا صحابه غیر ممدوح و یا صحابی غیر امامی عادل نقل کرده باشد. لازمه این شرط وجود افرادی غیر موثق یا غیر ممدوح در میان صحابه است.

ج) تعریف حداقلی از صحابه

از آن چه که گذشت روشن شد که منظور استاد معرفت (ره) از صحابه، هنگامی که آن را بدون قید ذکر می کند و تمامی افرادی که پیامبر صلی الله علیه و آله را دیده اظهار ایمان کرده اند نیست. بلکه منظور ایشان از صحابه، افرادی خاص و گروهی اندک اند که بر روش پیامبر صلی الله علیه و آله تا آخر عمر خویش ماندند نه بدعتی گذاشتند و نه با اهل بیت علیهم السلام او به ستیز برخاستند. 

د) جرح و سرزنش برخی از صحابه

ایشان در لابلای کلمات خود برخی از افرادی که اطراف پیامبر صلی الله علیه و آله بودند را مورد مذمت قرار داده است و بر آنان اشکال های متعددی نموده اند، چرا که از روش پیامبر صلی الله علیه و آله و سفارش های او فاصله گرفته بودند و یا نسبت به مقام نبوت و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله شناخت لازم را نداشتند. در ذیل به چند نمونه اشاره می شود:

1. اعتراض به انفاق های کلان ابوبکر از بیت المال

2. انکار فضایل ساختگی و ناروا برای خلیفه دوم

3. بدعت دانستن منع خلیفه دوم از متعه حج

4. انحصار ولایت در امام علی علیه السلام و لزوم دشمنی با دشمنانش

نمونه هایی از تقویت مبانی قرآنی شیعه و دفاع از آن ها

1- تدوین علوم قرآنی بر اساس مبانی شیعه

اندیشمندان قرآن پژوه شیعه در مباحث قرآنی، کارهایی بسیار مفید و ارزنده به جهان اسلام عرضه داشته اند و با قلت امکانات مادی و افراد اندک، به خوبی از توان خود استفاده کرده اند، اما به سبب قلت امکانات، نتوانسته بودند در زمینه ی علوم قرآنی و مباحث جنبی مرتبط با آن، آثاری کامل و جهانی و با گرایش وحدت گرایانه به میزان لازم ارائه دهند. ولی این کار با گرایشی کاملا شیعی و یه هدف تبیین مواضع قرآنی پیروان اهل بیت علیه السلام توسط حضرت آیت الله معرفت، در طول سی سال به بهترین شکل و با اسلوب های متعدد و برای سطوح مختلف انجام یافت.

تدوین کتاب «التمهید فی علوم القرآن» در جهان شیعه قطعا بی نظیر و در جهان اهل سنت نیز بی بدیل است.

کتاب تفسیر و مفسران، برای دفاع از شیعه و پاسخ اتهام های آقای محمدحسین ذهبی نگارش یافته است. استاد آیت الله سبحانی معتقدند کتاب التفسیر و المفسرون آقای ذهبی دو اشکال مهم داشت، یکی تضییع حق علی علی السلام در تفسیر قرآن مجید و دیگری ذکر گروهی گم نام به عنوان مفسران قرآن و عدم ذکر امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام و نیز امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام در ردیف مفسران قرآن، کتاب التفسیر و المفسرون استاد معرفت (ره) دفاع خوبی در این بخش کرده است.

خود استاد معرفت (ره) در مقدمه ی فارسی کتاب می نویسد:

«ما در این کتاب چون خود را متعهد به پیمودن شیوه سلف صالح، یعنی اصحاب برگزیده پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و بزرگان تابعان و امامان معصوم علیهم السلام می دانیم، تلاش خواهیم کرد تا راه و روش آنان را در فهم کلام خدا تبیین کنیم و کلید فهم و استنباط معانی و مفاهیم قرآن را بر مبنای اصول و قواعد ترسیم شده توسط علمای بزرگ و صاحب نظران به دست دهیم.»

نیز در مقدمه ی التمهید می گوید:

«آن چه که موجب تصمیم قطعی من برای انجام این اثر شد آن بود که با این که در گذشته کتاب خانه شیعه غنی بود، اما اکنون من این کتاب خانه را در مورد مباحث علوم قرآنی خالی یافتم. گذشته از بحث های اندکی در برخی از مباحث قرآنی، در مباحث دیگر که بسیار هم هست در گوشه ای گمنام پنهان مانده است و شخص پژوهشگری که می خواهد در پرتو مذهب اهل بیت علیهم السلام بر آرای شیعه آگاه گردد نمی تواند آن را بیابد.»

از آن چه که گفته شد، روشن می شود که هدف عمده استاد، تدوین علوم قرآنی بر اساس مبانی شیعه و آرای عالمان این مذهب است. ایشان در اواخر سال 1379 که زندگی خود را شرح می دهد درباره ی انگیزه ی کارهای قرآنی خویش چنین می نویسد:

«انگیزه ی پرداختن به مسایل قرآنی، در کنار فقه و اصول، آن بود هنگام مراجعات و مطالعه برای آمادگی تدریس تفسیر، به حقیقت تلخی برخورد نمودم و آن فقدان بحث زنده پیرامون مسائل قرآنی در کتاب خانه ی فعلی تشیع بود. و این برخورد تلخ از آن جا به وجود آمد که برای تهیه مقاله پیرامون مسأله ی «ترجمه قرآن» به کتاب خانه ی اختصاصی قرآنی مراجعه می نمودم و در این زمینه کتاب های زیاد که برخی در مجلد و نیز رساله هاو مقالات بسیار از مصر و غیره در اختیار بود که دانشمندان معاصر آن دیار نوشته بودند، ولی در حوزه نجف جز یک برگه اعلامیه حضرت آیت الله شیخ محمدحسین کاشف الغطاء، چیز دیگری نیافتم و این امر مرا گران نمود و بر آن داشت که در این زمینه (مسائل قرآنی) به طور گسترده دیدگاه های دانشمندان گذشته و حال مکتب را روشن و ارائه دهم که نتیجه ی آن تلاش پیگیر، هفت مجلد التمهید و دو مجلد التفسیر و المفسرون گردید، که این نوشته اخیر در واقع تکمیل و تدارک مافات نوشته محمدحسین ذهبی مصری است که به ناحق، جایگاه تشیع را در حیطه ی قرآنی نادیده گرفته است.»

2- دفاع از موضع شیعه در مقابل اتهام تحریف

بسیاری از عالمان شیعی در مقابل تهمت تحریف به شیعه موضع گیری نموده و کلماتی در این باره گفته و نوشته اند اما استاد معرفت (ره) نه تنها به صورت متفرقه در کتب خود در این زمینه سخن گفته اند بلکه کتابی مستقل و عمیق تحت عنوان «صیانة القرآن من التحریف» نوشته اند و مباحثی جالب را در آن بیان داشته اند و غیر از دلایل بطلان تحریف، فصلی را به تصریحات بزرگان شیعه در عدم تحریف آورده اند و فصل دیگری را نیز در تصریحات بزرگان اهل سنت در پیراستگی شیعه از اعتقاد به تحریف نگاشته اند.

نکته ای که ایشان در این کتاب نیز طرح کرده اند تفکیک کتب حدیث از اعتقاد است یعنی این چنین نیست که اگر در کتب حدیث شیعی روایاتی دال بر تحریف موجود داشته باشد بتوان گفت شیعه معتقد به تحریف است؛ زیرا اگر چنین باشد باید گفت تمامی فرق و مذاهب سنی نیز به تحریف قرآن مجید معتقدند؛ زیرا انبوهی از اخبار تحریف در جوامع حدیثی بزرگ چون صحاح ستّه و دیگر کتب حدیثی معروف اهل سنت، وجود دارد که مستمسک گروهی به نام حشویه شده است.

این کتاب خدمتی بزرگ به مواضع قرآنی شیعه در ردّ اتهام های ظالمانه است که هنوز هم ادامه دارد و توانسته است بسیاری را علیه شیعه تحریک نماید.

3- پاسخ به شبهات مستشرقان با مبانی شیعی

از دیر باز، زندیقیان شبه افکن، بر قرآن اشکال هایی مطرح کرده اند و امامان معصوم علیهم السلام بهترین پاسخ ها را بیان داشته اند و آثاری ارزشمند به یادگار گذاشته اند.

یکی از آن ها در کتاب توحید صدوق وجود دارد که حدیثی بسیار طولانی است که امام علی علیه السلام در پاسخ به کسی که ادعا کرده بود در قرآن اختلاف و تناقض وجود دارد ایراد کرده است و به طور قطع شبیه آن در هیچ منبعی از منابع اهل سنت وجود ندارد. و می توان گت پرچم داراصل دفاع از قرآن و مبانی دین از ائمه معصومین علیهم السلام بوده اند.

در عصر کنونی نیز تعدادی از مستشرقان بر قرآن ایراد های جدیدی مطرح کرده اند و متأسفانه برخی از ایراد ها هم نشأت یافته از تبیلغات سوء اهل سنت علیه شیعه بوده و همین امر مستمسکی شده در دستان عده ای از بی دینان، لذا با توجه به موارد ذیل، استاد معرفت (ره) و امثال ایشان بر خود لازم دانسته اند که کتابی برای پاسخ دهی به شبهات بنویسند:

«مستشرقان، در برخی از نوشته های خود، در زمینه تحریف قرآن و غیر آن با اتهام به شیعه، بر قرآن اشکال گرفته اند و مستند های خود را از نوشته های برخی از شیعیان گرفته اند. لذا آقای جولدزیهر یهودی، در کتاب مذاهب التفسیر الاسلامی، از صفحه 286 تا 336، مطالبی را در مورد تفسیر شیعی اختصاص داده و عمدتا دنبال بهانه برای ایجاد اختلاف در صفوف مسلمانان است ضمن آن که به علت اعتماد بر منابع اهل سنت در شناخت تفاسیر شیعه، اتهام های ناروایی بر این مذهب زده است.»

روشن است که تنها یک عالم شیعی می تواند پاسخ اتهام های غربیان را به شیعه بدهد. و استاد معرفت (ره) یکی از عالمانی است که به خوبی در مقیاس وسیع و عمیق از عهده ی این کار بر آمده اند.

مستشرقان در اتهام های خود در تضعیف باورهای مسلمانان، مباحث عقلی را دنبال می کنند و به نقل دلایل روایی و قرآنی پایبند نیستند، چرا که اعتقادی به آن ها ندارند، از طرف دیگر جهان اهل تسنن که با مذاهب اشعری رشد کرده اند در مباحث عقلی ضعیف و از دلایل فلسفی گریزان اند، گروه اندکی هم که به اعتزال جدید گراییده اند مفرطانه راه عقل را پیمودند و آن را به طور کلی بر متون دینی ترجیح داده اند، با این که بسیاری از مطالب، از فهم عقل و عاقلان بالاتر است گرچه چیزی از مطالب دینی با عقل خالص در تضاد نمی افتد. آری، در این میان تنها عقل شیعی است که کارساز است و توان پاسخ گویی به شبهات را دارد. لذا نه تنها برای حفظ شیعه بلکه برای حفظ قرآن و اسلام باید با رویکردی شیعی به دفاع برخاست.

ترویج شیعه نباید به بحث های اختصاص شیعه خلاصه شود. شیعه آن گاه مکتبی پویا و مذهبی رو به رشد خواهد بود که خود را مدافع اصل اسلام و مبانی آن بداند و در صف اول مبارزه با بی دینان مروج شرک و کفر قرار گیرند. ارگ عالمان دینی شیعه خود را از این عرصه کنار کشند و تنها عالمان سنی وظیفه دفاع از کیان اسلام را بر دوش کشند، لطمه های فراوان بر مذهب شیعه وارد خواهد آمد و تهمت های دیگران نسبت به شیعه بسیار گارساز خواهد بود. از این گذشته، آن چه که مورد اشکال مستشرقان است، جزو مبانی قطعی شیعه نیز هست و شیعه دو وظیفه عمده دارد. یکی حراست ار مبانی دینی مشترک با دیگر مذاهب و دیگری حراست و تقویت مبانی خاص خود.

لذا استاد معرفت دست به تألیف کتابی به نام «شبهات و ردود حول القرآن الکریم» زدند که در 610 صفحه، مطالبی بسیار ارزنده را شامل است. اکثر شبهات مطرح شده مربوط به اصل اسلام است و اختصاص به شیعه ندارد.

4- تنقیح روایات تفسیری برای استحکام میراث شیعی

یکی از اشکال های اساسی در میراث به جا مانده از گذشتگان در عرصه حدیث، وجود روایاتی بسیار اما ضعیف و مشکل زا در منابع روایی است در جهان اهل سنت تلاش هایی در ارزیابی روایات و تفکیک ضعیف از غیر ضعیف شده است اما در جهان شیعه این روند به صورت سازمان یافته و وسیع و مورد قبول همگان انجام نیافته است.

به نقل از «نگاهی کوتاه به زندگی و اندیشه های استاد آیت الله محمدهادی معرفت طاب ثراه»

توضیحات

زیر مجموعه: نظرات قرآنی

دسته: استاد معرفت و دفاع از مواضع قرآنی شیعه

بازدید: 3219