التفسیر الاثری الجامع
در مقدمه مباحثی همچون فضائل قرآن، تفسیر و تأویل (ظهر و بطن)، سلامت قرآن از تحریف، تفسیر اثری در مراحل اولیه، آفات تفسیر، حروف مقطعه، نقد آثار و روایت تفسیری بر كرسی امتحان.
بخش دوم كتاب شامل این سرفصلها میباشد: فضیلت سورهٔ حمد، روایات رسیده از گذشتگان در مورد قرائت سورهٔ حمد، نظم بدیع سوره، «استعاذه»، «بسمله»، تفسیر سورهٔ حمد، ذكر آمین.
استاد معرفت معتقدند که حتی در تفسیر اجتهادی، مجتهدان، خود را بی نیاز از تفسیر اثری و روایی نمی دانند و این منبع را یکی از محکم ترین ارکان تفسیر اجتهادی به شمار می آورند.
اما با وجود این جایگاه، ذخیره ارزشمند تفسیر روایی مورد بررسی نقادانهٔ جامعی قرار نگرفته و صحیح از سقیم آن جدا نشده است.ایشان رسالت تألیف كتاب خود را پاسخ به نیاز مذكور دانستهاند.
تفسیر روایی جامع، اولین اثر این استاد فرزانه است كه در مراحل تحقیق و تتبع منابع آن جمعی از فضلای متخصص در رشتهٔ تفسیر و علوم قرآنی، مشاركت دارند.
روش استاد در این تفسیر
در آغاز هر بحث یا آیهای كه قصد تفسیرش را دارند، به اجمال اشاره به وجود روایات مربوطه مینمایند، سپس به ذكر نظریه اهلبیت(ع) پرداخته و پس از آن به نقل روایات عامه میپردازند بهطوری كه خواننده امكان مقارنه و مقایسهٔ مجموعه نظریات مذاهب اسلامی را پیدا كند و صحیح از سقیم آنها را تشخیص دهد. مثلاً در بحث ذكر «آمین» پس از اتمام سورهٔ«حمد» مینویسند: روایاتی در استحباب قول «آمین» بعد از فراغت از قرائت سوره حمد وارد شده است، ولی در روایات اهلبیت(ع) استحباب گفتن «الحمدلله رب العالمین» و نهی از گفتن كلمهٔ«آمین» وارد شده است، به دلیل اینكه بكاربردن این كلمه اقتدا و پیروی از فعل یهود است همانگونه كه تكفیر در نماز پیروی از فعل مجوس به حساب میآید.
ایشان سپس روایات شیعه را در این مورد نقل میكنند و به این نكته اشاره مینمایند كه در برخی روایات شیعه، جواز گفتن «آمین» بهطور آهسته وارد شده است. وجه جمع آن است كه اگر بلند بگویند چون پیروی اهل كتاب و تشبه به آنان است با هدف بدعت است و مبطل نماز است ولی در غیر این صورت «مكروه» میباشد. ایشان در ادامه روایات اجازهٔ گفتن «آمین» را در منابع شیعه ذكر و سپس به ذكر منابع عامه میپردازند. ابتدا روشن میكنند كه گفتن «آمین» در زمان پیامبر اكرم(ص) متداول نبوده بلكه این عمل متأخر از زمان رسولالله(ص) و بدعت است. وی در كنار نقل روایات اثبات كنندهٔ این ادعا، به نقل روایات ابوهریره كه مدعی گفتن این كلمه در نماز رسول گرامی(ص) است، میپردازد و دیگر روایات عامّه را كه دلیل بر جواز گفتن «آمین» پس از سوره حمداند، نقل مینماید. و به نقد محتوای آنها میپردازند.
این تفسیر تا پایان سوره بقره به قلم استاد تألیف شده و به چاپ رسیده است.
روایات تفسیری تا پایان قرآن نیز زیر نظر استاد جمع آوری شده كه انشاء الله با همت گروه همكار استاد تنظیم و توسط انتشارات تمهید منتشر خواهد شد.